W procesie zużywania tlenu przez organizm powstają wolne rodniki, czyli cząsteczki tlenu z brakującymi elektronami. Wolne rodniki zabierają elektrony zdrowym komórkom, powodując ich uszkodzenie. Niszczą one błonę komórkową, cząsteczki DNA, białka, lipidy i węglowodany. Powodują też spustoszenia w naszych zasobach tlenowych. Zaburzenia czynnościowe komórek, będące następstwem działania wolnych rodników, leżą u podstaw starzenia się organizmu oraz przyczyniają się do rozwoju wielu chorób począwszy od nowotworów i chorób serca, skończywszy na zmarszczkach i zaćmie.
Wolne rodniki pojawiają się w wyniku procesów przemiany materii, czyli podczas naturalnych procesów fizjologicznych w komórce, a także na skutek oddziaływania szkodliwych czynników zewnętrznych, jak na przykład spaliny czy zanieczyszczone powietrze. U zdrowego człowieka 5% zużywanego przez organizm tlenu przekształca się w wolne rodniki. Na te czynniki nie mamy wpływu. Jednak wiele wolnych rodników atakuje nas na nasze własne życzenie. Palimy papierosy, jemy wysoko przetworzoną żywność, opalamy się i często żyjemy w ciągłym stresie.
Zazwyczaj organizm sam wytwarza mechanizmy obronne zwane antyoksydacyjnymi. Zdrowy i młody organizm wytwarza wystarczającą ilość antyoksydantów, aby zneutralizować szkodliwe działanie wolnych rodników. Jednak zdolność ich wytwarzania zależy od predyspozycji genetycznych organizmu, wieku i sposobu odżywiania się. Gdy równowaga pomiędzy procesami natleniania i antyoksydacyjnymi zostaje naruszona, powstają choroby.
Antyoksydanty są to związki organiczne, których działanie polega na unieszkodliwieniu wolnych rodników, a tym samym na ochronie komórek przed zniszczeniem. W organizmie istnieją systemy ochronne przed reaktywnymi formami tlenu. Należą do nich układy enzymatyczne: dysmutaza ponadtlenkowa, katalaza, peroksydaza glutationowa, reduktaza glutationowa, degydrogeneza gluko-6-fosforanowa oraz układy nieenzymatyczne: kompleksy jonów metali grup przejściowych(miedzi, żelaza i manganu) oraz antyoksydanty(alfa-tokoferol, kwas askorbinowy, witamina A, karotenoidy, selen, ubichinony-koenzym Q, kwas alfa-lipoinowy, flawonoidy, polifenole, melatonina i inne).Oprócz wymienionych witamin, określanych jako antyoksydacyjne, również witaminy:D3, K, kwas foliowy, witamina B6, uczestniczą w mechanizmach obronnych organizmu przed stresem oksydacyjnym.
Najbardziej fascynującym odkryciem naukowców jest wykazanie ochronnej roli diety bogatej w warzywa i owoce. Zawarte w nich barwniki nie tylko mają cieszyć oczy. Spełniają określone funkcje w naszym cudownym organizmie. Warto je poznać ,pamiętając jednak, że najlepsze efekty dla zdrowia zapewnia różnorodność. Tęcza na talerzu to jest dobry kierunek dla dobrego samopoczucia i młodego wyglądu. Na przykład czerwona grupa warzyw i owoców (pomidory, czereśnie, wiśnie, rzodkiewka, truskawki, papryka czerwona, buraki i owoc granatu ) zawierają cenny likopen zbawienny dla serca, działający przeciwnowotworowo i odmładzająco. Szczególnie go dużo w przetworzonych pomidorach. Czerwone warzywa i owoce zawierają też barwniki antocyjany, wzmacniające naczynia krwionośne.
Warto również sięgać po żółte i pomarańczowe warzywa i owoce (marchewkę, dynię, cytrusy) bogate w popularny karotenoid: beta karoten. Dzięki pozytywnemu wpływowi na wygląd włosów, skóry i paznokci coraz częściej przyjmowany również w formie suplementów. Warzywa i owoce dostały ten barwnik od natury głównie po to, by nie uszkodziło ich nadmierne nasłonecznienie. Tak samo i Ciebie beta karoten uchroni przed szkodliwymi promieniami. Karotenoidy tworzą witaminę A , zatem są przyjazne naszym oczom, opóźniając choćby procesy zwyrodnieniowe plamki żółtej. Pamiętajmy, że karotenoidy to naturalne przeciwutleniacze, zwalczające wolne rodniki, a tych szczególnie dużo w otoczeniu mieszkańców miast, palaczy i miłośników intensywnie przetworzonej żywności.
Biała grupa warzyw np. czosnek, cebula, por, kalafior czy cykoria obfitują w flawonoidy (przeciwutleniacze) i allicyny o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym. Działają również rozkurczowo, moczopędnie i przeciwzapalnie. A dzięki zawartości siarki pomocne są w utrzymaniu pozytywnych proporcji między cholesterolem LDL i HDL. Są też dobre dla skóry i włosów.
O zielonych warzywach mówi się, że można je jeść bez umiaru, a to za sprawą małej ilości kilokalorii. Szpinak, sałata, brukselka, brokuły, kiwi, szparagi, natka pietruszki czy rzeżucha powinny gościć na stole każdego, komu zależy na dobrym samopoczuciu. Dzięki zawartości witamin z grupy B mają znakomity wpływ na nasz układ nerwowy, a dla przyszłych mam są niezbędne. Warzywa zielone to doskonałe źródła witamin A, C, E, czyli wspierają oczy, odporność, minimalizują ryzyko chorób nowotworowych, poprawiają wygląd cery i opóźniają procesy starzenia.
W grupie doskonałych i lubianych antyoksydantów są również antocyjany pochodzące ze śliwek, czarnej porzeczki, ciemnych winogron, borówki, aronii, jagód czy np. żurawiny bądź bakłażana. Wyraźnie opóźniają procesy starzenia, chronią przed infekcjami, a także
Wspomagają walkę z zapaleniami układu pokarmowego i moczowego.
Jak widzimy różnorodność owoców i warzyw jak i urozmaicenie w innych grupach pokarmów są podstawą racjonalnego odżywiania. Jednak spożywanie zdrowych, zbilansowanych posiłków nie zawsze jest możliwe, dlatego coraz częściej sięgamy po naturalne dodatki żywnościowe będące koncentratami witamin, minerałów oraz antyoksydantów opracowanych przez naukowców w celu zminimalizowania ryzyka chorób cywilizacyjnych i utrzymania dobrego samopoczucia na długie lata cudownego życia.
Dietetyk – Małgorzata Rynkowska
www.mr-profilaktyka.pl
